لباس مراسم عروسی و عزاداری در ژاپن مدرن

نویسنده: مینا بقایی، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات ژاپن دانشگاه تهران

این مطلب خلاصه‌ای از مقاله «ژاپن مدرن، کیمونوی مراسم عروسی و عزاداری» منتشر شده در آسیانامه، گاهنامه مرکز پژوهشی آسیا دانشگاه تهران، است.

برای درک یک جامعه یکی از ساده‌ترین راه‌ها کشف این نکته است که مردم آن کشور چگونه ازدواج می‌کنند و چگونه برای مردگان عزاداری می‌کنند. بسیاری، از لباس‌ها، موسیقی‌ها و آداب و رسوم ژاپنی لذت می‌برند. با این حال گاهی برای درک آن‌ها به مشکل بر‌می‌خوریم. با تمام پژوهش‌های صورت گرفته در مورد این کشور، همچنان هاله‌ای از رمز و راز این کشور را فرا گرفته است. این مقاله کوششی در توضیح لباس‌های سنتی ژاپنی در مراسم عروسی و عزا است. با هم در کافه آسیا به دنیای لباس‌های سنتی و لباس مراسم عروسی و عزاداری در ژاپن سری می‌زنیم و درباره‌ آن‌ها بیش‌تر می‌خوانیم.

• لباس‌ عروسی ژاپنی

در ابتدا باید به این نکته توجه داشت که لباس‌هایی که یک زوج ژاپنی برای مراسم ازدواج خود انتخاب می‌کنند بستگی به سبک مراسمشان دارد. به طور دقیق‌، یک زوج ژاپنی ممکن است مراسم خود را بر اساس آیین شینتو و یا به شیوه‌ی مسیحی اجرا کنند. اجرای رسومات سنتی آیین شینتو همچنان زنده و پابرجا است اما برخی از زوج‌های ژاپنی بنا بر تصمیمات شخصی و اقتصادی مراسم خود را به شیوه‌ی مسیحی برگزار می‌کنند.

در مراسم‌هایی که به سبک شینتو برگزار می‌شوند، عروس انتخاب‌های متعددی برای لباسش دارد. از انواع این لباس‌ها می‌توان به؛ شیرُموکو^[1]، ایرُ اوچیکاکه^[2] و هیکی‌فوریسُده^[3] اشاره کرد. این لباس‌ها به ترتیب سفید رنگ، رنگارنگ و مشکی رنگ هستند. در بخش لباس مردان، یک هائوری^[4]  مشکی رنگ وجود دارد که همراه با یک هاکاما^[5]  راه‌راه پوشیده می‌شود.

انواع کیمونو مردانه و زنانه در مراسم ازدواج ژاپنی

در مراسم‌هایی که به سبک مسیحی برگزار می‌شود، زوج‌ها یک هتل یا سالن و حتی کلیسا را برای برگزاری مراسم انتخاب می‌کنند و لباس عروس و داماد مدرن می‌پوشند. این لباس‌ها تقریباً در تمامی نقاط جهان مورد استفاده می‌گیرند.

• انواع کیمونوی عروس:

1. شیرُموکو^[1]: این مدل کیمونو در لغت به معنای سرتاسر سفید رنگ است. رنگ این کیمونو بر مبنای پاکی و نقش‌پذیری زن از مرد، انتخاب شده‌است. در واقع از این مدل کیمونو در ازدواج خانواده‌های سامورایی رواج داشته است و سپس به صورت عمومی مورد استفاده قرار گرفته است. زیبایی این کیمونو با رنگ سراسر سفید آن آغاز می‌شود و با جزئیاتی که ریشه در فرهنگ و تاریخ ژاپن دارند، کامل می‌شود.
   یکی از بخش‌های مهم این کیمونو، واتابوشی نام دارد. در فرهنگ‌های غیر ژاپنی می‌توان آن را به پوشش و یا نقاب نیز ترجمه کرد. این واژه از دو بخش واتا به معنای کتان و بوشی به معنای کلاه تشکیل شده است. افسانه‌ها می‌گویند علت پوشیدن این لباس آن است که از مو‌های عروس دربرابر ارواح شیطانی محافظت شود؛ حقیقت اما این است که این بخش از لباس عروس تفاوتی با تور عروس در لباس عروس غربی ندارد و استفاده از آن صرفاً زینتی است. 
2. ایرُ اوچیکاکه^[2]: این مدل از کیمونوی عروس رنگ‌های بسیار متنوعی دارد. محبوب‌ترین این رنگ‌ها قرمز، سبز و سیاه است. در میان رنگ‌ها و طرح‌های متنوع بخشی از لباس با ورقه‌های طلا تزیین می‌شود و همین امر شکوه آن را بیش‌تر می‌کند. این کیمونو بیشتر در میانه‌ی مراسم مهمانی به جای شیرُموکو پوشیده می‌شود.
3. هیکی‌فوریسُده^[3]: نوعی کیمونو با آستین‌های بلند است که با نخ‌های نقره و طلا، گل‌دوزی می‌شوند. این مدل از کیمونو در دوره‌ی ادو توسط عروس خانواده‌های ثروتمند و بزرگ در مراسم عروسی پوشیده می‌شده است. امروزه اما در میان تمامی اقشار جامعه پوشیدن این لباس به عنوان کیمونوی عروس محبوبیت خاصی دارد. پوشیدن این کیمونو تنها برای عروس‌هایی مجاز است که برای بار اول ازدواج می‌کنند.

• لباس داماد در ژاپن:

هاکاما و هائوری دو بخش اصلی از لباس‌های مردانه‌ی سنتی است که امروزه در جشنواره‌ها و در روز عروسی پوشیده می‌شود.

1. هائوری^[4]: یک مدل از کت است که در دسته‌ی نیمه بلند قرار می‌گیرد. امروزه هائوری‌ها در صنعت مد با قد کوتاه نیز تولید می‌شوند. در دوخت هائوری از پارچه‌های یک تکه و بلند استفاده می‌شود و همین امر دوخت آن را دشوار می‌کند؛ اگرچه همین دوخت دشوار است که آن را به اثری هنری نیز تبدیل می‌کند. میزان پارچه‌ی به کار رفته در هائوری کمتر از میزانی است که در کیمونو مورد استفاده قرار می‌گیرد. یقه‌ی هائوری نیز پهنای کمتری نسبت به کیمونو دارد و به راحتی بر روی لباس پوشیده می‌شود. برای این که به سادگی این لباس را از سایر مدل‌ها تشخیص دهید، کافی است به آستین‌های مستطیل مانند آن توجه کنید. آستین‌ها در هائوری مدل خاصی ندارد و یک مستطیل کامل را تشکیل می‌دهند. به طور کلی اگر بخواهیم واژه‌ی برابری برای این لباس در غرب پیدا کنیم فقط واژه‌ی ژاکت وجود دارد.
2. هاکاما^[5]: بخشی از لباس‌های سنتی ژاپنی که ممکن است شما را به یاد شلوار دامنی‌های گشاد که امروزه مد است بیاندازد. اما اشتباه نکنید! این مدل از شلوار، دوختی کاملاً متفاوت دارد. دو سمت جلویی و پشت این لباس یک‌تکه و جدا از هم هستند. برای پوشیدن آن نیاز است قسمت جلویی آن را توسط بند‌هایی که در قسمت کمر قرار دارد به یکدیگر متصل کنید. این لباس در گذشته توسط سامورایی‌ها که دائماً در نبرد و در حال اسب‌سواری بودند مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این شلوار بسیار آزاد و راحت است.

تصاویری از مراسم ازدواج در ژاپن باکیمونو عروسی و دامادی – گالری کافه آسیا:

• لباس‌های عزاداری:

عزاداری بخش بزرگی از غم بازماندگان را تسکین می‌دهد و انسان‌ها در طی سال‌های متمادی با انتخاب لباس‌های خاص و رنگ خاصی که در هر کشور متفاوت است در این مراسم حضور یافته‌اند تا درد بازماندگان را اندکی تسکین دهند.

در ژاپن امروز زنان با لباس‌های مدرن کاملاً مشکی و یا کیمونوی مشکی در این مراسم حضور پیدا می‌کنند. مردان نیز موظف به پوشیدن کت و شلوار مشکی هستند. پیراهن مردانه و ساده سفید، کروات ساده مشکی، کمربند سگک‌دار مشکی و رسمی، جوراب و کفش مشکی از دیگر بخش‌هایی است که اهمیت دارند. در مجموع لباس‌های عزاداری در ژاپن تفاوت چندانی با آنچه که در غرب نرمال دانسته می‌شود، ندارد.

در انتهای مقاله «لباس مراسم عروسی و عزاداری در ژاپن مدرن» باید اشاره کنیم که طراحی و دوخت کیمونو‌هایی که درعروسی و عزاداری ژاپنی استفاده می‌شود، بسیار خاص است. این خاص بودن از آن جهت است که الگوی دوخت آن‌ها متفاوت از چیزی است که در غرب و ایران آموزش داده می‌شود. الگو‌ها اغلب یک‌تکه است و دوخت آن‌ها نیاز به مهارت دارد. بسیاری از طرح‌های روی لباس‌ها نیز از اعماق نقاشی‌های سنتی ژاپنی بیرون آمده‌اند. روند طولانی دوخت، طراحی‌های سنتی و گل‌دوزی، این لباس‌ها را به یک اثر هنری گران‌قیمت تبدیل می‌کند که نگاه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

[1] 白無垢 (Shiromuku)

[2] 色打掛  (Iro uchikake)

[3] 引き振袖（Hikifurisode）

[4]羽織（Haori）

[5] 裤 (Hakama)

منابع:

• Shiromuku: Traditional Japanese Wedding Dress
• 綿帽子
• https://www.kyoto-kimono-wedding.com/costume. html
• Weddings in Japan